ساخت مستند و غواصی جزیره خارگ و خارکو . قسمت 3

مستند غواصی در جزیره خارگ و خارکو سومین برنامه از سری برنامه های تخصصی ساخت مستند مکان های آبی ایران است که توسط مرکز غواصی بین المللی مارینا با همکاری شرکت توسعه تجهیزات غواصی ایرانیان می باشد . این مستند به سفارش شبکه آموزش سیما و همکاری و مساعدت سازمان حفاظت محیط زیست تهیه گردید.

پس از درخواست شبکه آموزش سیما و انجام مراحل اداری با سازمان حفاظت محیط زیست از جمله ارائه طرح ، رزومه کاری ، تجهیزات فیلمبرداری و ... به اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر و انجام استعلامات لازم از سوی آن اداره کل درخواست به بخشداری ویژه خارگ ارسال شد و بخشداری ویژه خارگ پس از انجام مراحل اداری و انجام استعلامات و دریافت تائیدیه های لازم مجوز ورود به منطقه را صادر نمود.

معرفي جزيره خارگ

جزيره خارک، يا به قول جلال آل احمد، دُرّ يتيم خليج فارس در 29 درجه و 15 دقيقه و 25 ثانيه عرض شمالي و 50 درجه و 20 دقيقه و 29 ثانيه طول جغرافيايي از نصف النهار گرينويچ در 46 كيلومتري غرب بوشهر واقع شده است. اين جزيره مرجاني در خليج فارس به طول و عرض تقريبي هشت در چهار کيلومتر است که از نظر تقسيمات کشوري تابع استان و شهرستان بوشهر است.

اين جزيره از فسيل ها و اندام هاي مرجان ها، دوکفه يي ها و ديگر جانداران دريايي که آميخته با ذرات ماسه هستند، تشکيل شده و تنها لايه يي نازک از سطح جزيره که ضخامتي حدود بيست سانتيمتر تا پنج متر و چگالي حدود 5/1 دارد، داراي سختي بيشتر است. لايه هاي زيرين (که در برش هاي عمودي ديده مي شوند) از بافتي نرم و رسوبي که در برابر جريان آب کم دوام هستند، ساخته شده است. در بسياري از نواحي خارک، فرسايش آب و باد موجب از بين رفتن لايه هاي زيرين و سقوط و تلاشي لايه هاي مقاوم فوقاني که حامل آثار و نقوش باستاني هستند، شده است. اين روند فرسايش هم اکنون هم در حال تغيير مختصات ناهمواري هاي جزيره است.

در گذشته هاي دور و نزديک، بسياري از صخره هاي مرجاني و زيباي خارک براي ساخت وسازهاي گوناگون به بندرهاي گوناگون خليج فارس همچون گناوه، آبادان و کويت حمل مي شده است.

جزيره خارک از معدود جزيره هاي خليج فارس است که داراي آب شيرين فراوان بوده است. آب شيرين جزيره خارک در طول تاريخ علاوه بر گودال هاي طبيعي، از طريق حفر ده ها چاه آب و رشته هاي قنات و نيز هدايت مصنوعي آب هاي سطحي فراهم شده از بارندگي ها به سدهاي کوچک و گودال هاي طبيعي جزيره فراهم مي شده است. در سراسر جزيره بازمانده هاي داير يا باير سامانه هاي گردآوري و استحصال آب شيرين به چشم مي خورد که عبارتند از راه آبه هاي کوچک و بزرگ هدايت آب به چاله هاي طبيعي يا دست ساخته، تا چاه هايي که ده ها متر در دل سنگ کنده شده و گاه داراي چرخ هاي آبکشي با نيروي گاو و ديگر چارپايان بوده اند و نيز کاريزهاي کهنسالي که در جا ي جاي جزيره ديده مي شوند و به دليل بي توجهي در حال تخريب و نابودي هستند. برخي از اين چاه ها همچنان داراي آبي بسيار شيرين هستند که بهره برداري چنداني از آنها نمي شود. همچنين چاه هاي ديگري نيز در جزيره وجود دارند که مردمان خارک به مانند ديگر نواحي جنوبي ايران، در انتهاي آنها درختان مو را مي کارند. اين درختان بدون نياز به آبياري و با استفاده از رطوبت اعماق چاه، هر کدام سالانه تا چند صد کيلو انگور بار مي دهند.

هر چند به دليل نبود يا کمبود خاک حاصلخيز در جزيره، زيستگاه گياهي قابل توجهي شکل نگرفته است، اما در سراسر جزيره درختان «ليل/ لور» يا انجير معابد توانسته اند با انطباق خود با ويژگي هاي اقليمي رشد کنند. اين درختان بسيار بزرگ و پرسايه که داراي ريشه هاي هوازي هستند در سراسر جزيره به فراواني ديده مي شوند. ريشه هاي اين درخت از خاک بيرون آمده و با پيچيدن بر تنه درخت از آن بالا رفته و دگرباره از شاخه هاي آن آويزان شده اند. اين ريشه ها آب و غذاي مورد نياز درخت را به جاي زمين از باد و هوا دريافت مي کنند. از همين رو است که اسطوره هاي در پيوند با زمين در ميان مردمان جزيره شکل نگرفته و اسطوره ها و باورهاي در پيوند با آب و باد و دريا در ميان آنان بيشتر شکوفا شده است. درخت سدر يا کنار نيز از ديگر درختان مهم و فراوان جزيره است که به دليل شرايط زيست بومي نتوانسته اند به بزرگي درختان کنار در دامنه هاي زاگرس شوند.

حيات وحش خارک بسيار محدود و منحصر به گله هاي کم شماري از آهو که روزبه روز کمتر مي شوند و مارهاي بزرگ و سمي است که طول آنها به يک تا يک ونيم متر مي رسد. پرندگان مهاجر فراواني نيز فصل زمستان را در کرانه هاي خارک مي گذرانند.

اقليم خارک دربردارنده ويژگي هاي خاص، چشم اندازي شگرف و تفاوت هايي قابل ملاحظه با ديگر نواحي ايران است که اکنون تمام قابليت هاي آن به پاي صنعت نفت از ميان رفته است.

تلفظ نام جزيره و شهر آن به هر دو شکل «خارک» و «خارگ» تداول دارد. مردم محلي، شهر و جزيره را «خارگ» مي نامند؛ اما در منابع مکتوب «خارک» به کار رفته است. آثار تاريخي و جغرافيايي سده هاي ميانه نيز تلفظ خارک را ضبط کرده اند که مشخص نيست آيا گونه درست آن بوده يا محصول تعريب نام خارگ بوده است.

در بخش زیر گزارش تصویری از این سفر برای علاقه مندان به تصویر کشیده شده است .