مستند غواصی در دریاچه تخت سلیمان: کاوش در اعماق آب و تاریخ یک شهر آبی

این مستند غواصی به سفری به عمق دریاچه تخت سلیمان می‌پردازد، جایی که زیبایی‌های زیرآبی و اسرار تاریخی در یکجا به وجود آمده‌اند. غواصان و تیم تولید این مستند، با فیلم‌برداری از ساختارهای زیرآب ، حیات وحش زیرآب ، و کاوش در بازتاب تاریخی این منطقه، تلاش می‌کنند تا زیبایی‌ها و اسرار دریاچه تخت سلیمان را به تصویر بکشند. این مستند به تماشاگران یک سفر پرماجرا و آموزنده به دنیای زیرآب این دریاچه می‌دهد، در حالی که از میراث تاریخی و فرهنگی این منطقه نیز بازگو می‌کند.

مستند غواصی در دریاچه تخت سلیمان تکاب ششمین برنامه از سری برنامه های تخصصی ساخت مستند مکان های آبی ایران است که توسط مرکز غواصی بین المللی مارینا با همکاری شرکت توسعه تجهیزات غواصی ایرانیان می باشد . این مستند به سفارش شبکه آموزش سیما و همکاری و مساعدت سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری تهیه گردید.

پس از درخواست شبکه آموزش سیما و انجام مراحل اداری با سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری از جمله ارائه طرح ، رزومه کاری ، تجهیزات فیلمبرداری مجوز برنامه صادر گردید و هماهنگی های لازم با اداره کل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان غربی و همچنین پایگاه میراث جهانی تخت سلیمان شهر تکاب و فرماندهی نیروی انتظامی شهرستان تکاب انجام گرفت

این مستند پس از تدوین و انجام مراحل نهائی از شبکه آموزش سیما پخش شد

تیم مستند ساز و غواص : 1- سعید پروین 2- رامین راد مرد 3- محمدرضا شادگرد 4- صالح موبد

معرفی تخت سلیمان

مجموعه آثار باستانی تخت سليمان در 42 كيلومتری شمال شرقی شهرستان تكاب در استان آذربايجان غربی قرار دارد. آثار باستانی اين مجموعه و درياچه جوشان آن، روی صفحهای سنگی و طبيعی قرار گرفته كه از رسوبات آب درياچه به وجود آمده است. قدمت اين منطقه از لحاظ سكونتگاه انسانی به 3 هزار سال پيش باز می گردد؛ و يكی از مهمترين آثار تاريخی كشور است كه به عنوان چهارمین اثر ایران در ميراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

اين مجموعه چه به لحاظ وجود آثار باستان شناختی و چه به لحاظ ارتباط با مدارك مكتوب تاريخی و اسطورهای در شمال و غرب ايران كاملا منحصر به فرد است. هم اينك در اين مجموعه آثاری از اوايل دوره ساسانی تا دوره ايلخانان مغول شناسايی شده، ليكن از آنجايی كه تاريخ نظری اين مجموعه به دوره هخامنشی و اشكانی مي رسد، بی ترديد در صورت ادامه حفاری، آثار مهمی از دوره های پيش از ساسانی در اين محل كشف خواهد شد.

مردم ساکن منطقه تخت سلیمان معتقدند که در کف این دریاچه شهری پر از طلا وجود دارد و حضرت سلیمان گنج ‏هایش را آنجا پنهان کرده است. چند نفر نیز با باور این افسانه قصد داشتند به کف دریاچه بروند امّا هیچ وقت بازنگشتند. تاکنون چندین غواص باستان شناس نیز سعی کرده‏ اند که به کف این دریاچه برسند امّا به علّت عمق زیاد دریاچه و ته نشین شدن رسوبات معدنی، هنگامی که غواص پایین میرود رسوبات کف بالا می آیند و فضا را تاریک می‏ کنند در نتیجه به علّت تاریک شدن، امکان نفوذ به کف دریاچه غیرممکن است. دریاچه تخت سلیمان با وجود زمستانهای سرد منطقه تکاب دمایش همواره ثابت است و در تابستان و زمستان ۲۱ درجه سانتیگراد است.

از این دریاچه چندین نهرآب سرازیر می شود که خروجی آنها حدود 57 لیتر در ثانیه است . آب این دریاچه از سفره‏ های آب زیر زمینی که در کف دریاچه وجود دارد تامین می‏ شود. آهک موجود در آب چشمه باعث تشکیل این دریاچه شده است . هم‌اینک در اطراف کوه تخت‌سلیمان چندین تپه بخش طبیعی مجموعه تخت‌سلیمان متشکل از یک کوه آهکی است که در قله آن چشمه بسیار بزرگی (با دریاچه‌ای به قطر حدود 100 متر) وجود دارد. این کوه در طول هزاران سال در اثر رسوبات کوچک از این نوع در اطراف چشمه‌های آهکی در حال شکل‌گیری است. کوه بلند زندان‌سلیمان نیز یکی از همین کوه‌های رسوبی است که در پنج کیلومتری تخت‌سلیمان هزاران سال پیش شکل گرفته است. (البته در حال حاضر چشمه‌ی به‌وجودآورنده این کوه و دریاچه آن خشک شده است). بنابراین روند شکل‌گیری کوه‌های رسوبی در منطقه تخت‌سلیمان امری طبیعی و مربوط به شکل خاص زمین و نوع املاح موجود در آب چشمه‌های منطقه است.

چشمه تخت‌سلیمان هزاران سال پیش شروع به جوشیدن کرده و به‌ تدریج بر اثر لعاب حاصل از آهک موجود در آب آن لبه بیرونی چشمه رسوب بسته و بالا آمده است. این روند هزاران سال ادامه یافته و باعث شده که آب چشمه گلدانی در پیرامون خود بسازد به‌نحوی که هم‌اینک ارتفاع تپه حاصل از روند فوق و همچنین عمق دریاچه ناشی از جوشش آب چشمه به حدود 112 متر می‌رسد

این واقعیت که ارتفاع مجموعه تخت‌سلیمان از خط القعر که در آن قرار دارد یعنی برابر عمق دریاچه است، ثابت می‌کند که کف دریاچه به‌وسیله املاح آهکی رسوب‌گذاری نشده و در طول سال‌های شکل‌گیری آن ثابت بوده است. بنابراین در صورتی‌که اشیایی در طول تاریخ به داخل دریاچه پرت شده باشد، در داخل گل‌ولای کف دریاچه مدفون نشده و از طریق غواصی قابل کشف است. در این مورد تنها ناحیه لبه دور کف دریاچه استثنا است، همانطور که در مقطع اراضی ارایه‌شده ملاحظه می‌گردد، لبه بالایی دریاچه دارای پیش‌رفتگی نازکی در داخل آب است،‌ اما باقی دیواره دریاچه کاملا عمودی است. از این بابت مشخص است که در ادوار مختلف، لبه اضافی دریاچه به‌تدریج شکل گرفته، بزرگ و بزرگتر شده و به‌همین دلیل شکسته و به داخل دریاچه افتاده است. بنابراین عمق ناحیه داخلی دریاچه همان مقدار اولیه باقی مانده،‌ لیکن نواحی حاشیه‌ای کف آن شیب پیدا کرده است. ارتفاع این شیب در منطقه جنوبی بین 25 تا 30 متر در منطقه شمال غربی بین 45 تا 50 متر می باشد . از دیگر سو اگر بدیهی بدانیم که ریختن اشیاء تاریخی در داخل دریاچه از ساحل آن رخ داده باشد، این اشیاء می‌بایست در حاشیه محیط دایره کف دریاچه افتاده باشند. به‌نظر می‌رسد که کشف، منوط به لایروبی بخش حاشیه‌ای کف دریاچه تخت سلیمان و برداشت مثلثی از خاک به ارتفاع حدود 10 تا 20 متر است.

برای اطلاعات بیشتر میتواند در این صفحه اطلاعات آشنایی و غواصی در دریاچه های ایران را مطالعه کنید

در بخش زیر گزارش تصویری از این سفر برای علاقه مندان به تصویر کشیده شده است .

در مسیر جاده ای زنجان به دندی

∇